Άρθρο στο αφιέρωμα της ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗΣ για τις ιδιωτικοποιήσεις

Στο φύλλο της 19ης Φεβρουαρίου 2014 η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ έχει ένα αφιέρωμα με θέμα «30 χρόνια ιδιωτικοποιήσεις».

Το άρθρο που προσκλήθηκα να συνεισφέρω ακολουθεί παρακάτω.

«Πωλήσεις πυρκαγιάς»

Σταύρος Δ. Mαυρουδέας

Η νεοφιλελεύθερη «μόδα» των ιδιωτικοποιήσεων που ξεκίνησε την δεκαετία του 1980 βασίσθηκε στα έωλα επιχειρήματα περί ιδιωτικής παροχής φθηνότερων και καλύτερων υπηρεσιών και προϊόντων. Το επιχείρημα αυτό διαψεύδουν πάμπολλες μελέτες που επίσης τονίζουν άλλες προβληματικές πλευρές της πολιτικής των ιδιωτικοποιήσεων (π.χ. βλάβη του δημόσιου συμφέροντος, δημιουργία μονοπωλίων, αρνητικές «εξωτερικότητες», απώλεια θέσεων εργασίας και οικονομιών κλίμακας). Χαρακτηριστικό παράδειγμα και μάλιστα στην «μητέρα των ιδιωτικοποιήσεων» αποτελεί η επανακρατικοποίηση της υποδομής μετά τα τραγικά ατυχήματα στους ιδιωτικοποιημένους πάλαι ποτέ άψογους αγγλικούς σιδηρόδρομους. Στο χώρο της ιδιωτικοποίησης της ενέργειας ανάλογο παράδειγμα είναι το σκάνδαλο της ΕΝΡΟΝ.

Πίσω από τα έωλα επιχειρήματα της, αυτή η «μόδα» των ιδιωτικοποιήσεων προσπαθεί να στηρίξει την κερδοφορία του ιδιωτικού κεφαλαίου με την παροχή προς εκμετάλλευση τομέων της οικονομίας που υπό δημόσιο ιδιοκτησία είχαν χαμηλότερες τιμές (για λόγους κοινωνικής πολιτικής) και καλύτερες μισθολογικές και εργασιακές συνθήκες. Συνεπώς έχουν σημαντικά περιθώρια αύξησης των τιμών, συμπίεσης των μισθών και εντατικοποίησης της εργασίας.

Στην Ελλάδα η «μόδα» αυτή ήρθε με σημαντική καθυστέρηση λόγω των εύλογων κοινωνικών αντιδράσεων. Εφαρμόσθηκε, είτε ευθέως είτε με κουτοπόνηρα τρικ (π.χ. μετοχοποιήσεις), την δεκαετία του 1990 από τις κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ και υπό τις ευλογίες της ΕΕ. Για να μπορέσει να προχωρήσει καταγγέλθηκαν κατά κόρον οι πελατειακές σχέσεις με ψευδεπώνυμους συνδικαλιστικούς μηχανισμούς και ακόμη και οι σχέσεις διαπλοκής με μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα που τα ίδια αυτά τα κόμματα είχαν δημιουργήσει.

Έτσι μεγάλες δημόσιες επιχειρήσεις – δημιουργημένες και πληρωμένες από το υστέρημα του ελληνικού λαού – πωλήθηκαν σε ιδιωτικά συμφέροντα έναντι πινακίου φακής (π.χ. ΟΤΕ). Η συνήθης μέθοδος – ευρέως χρησιμοποιημένη και στην Εσπερία – είναι η διάλυση και η απαξίωση μίας δημόσιας επιχείρησης έτσι ώστε να μπορεί να εκποιηθεί φθηνά και ανεμπόδιστα σε συνήθως «σημαδεμένα» επιχειρηματικά συμφέροντα.

Οι, υπό την αιγίδα του ήδη σημαδεμένου με σκάνδαλα ΤΑΙΠΕΔ, ιδιωτικοποιήσεις που προβλέπουν τα Μνημόνια είναι ακόμη περισσότερο προβληματικές. Πρόκειται για αυτό που ονομάζεται στη βιβλιογραφία «πωλήσεις πυρκαγιάς» (fire sales), δηλαδή εκποίηση όσο-όσο, χωρίς κανένα σχέδιο και μόνο για κοντόφθαλμους ταμειακούς λόγους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η πώληση του ΙΤΒ στην εταιρεία που το εκμίσθωνε με τίμημα πολύ μικρότερο από το μίσθωμα που κατέβαλε. Επιπλέον, το ασφυκτικό χρονικό περιθώριο και η δραματική συρρίκνωση (λόγω Μνημονίων) της ελληνικής οικονομίας υποτιμούν ακόμη περισσότερο την αξία των προς ιδιωτικοποίηση επιχειρήσεων με γνωστές αποτυχίες ολκής (π.χ. ΔΕΠΑ). Το εκβιαστικό προχώρημα τους εκτός από τις διαστάσεις σκανδάλου που εμπεριέχει θα στερήσει και βασικά παραγωγικά εργαλεία αναγκαία για την παραγωγική ανόρθωση της ελληνικής οικονομίας.

Η νεοφιλελεύθερη «μόδα» των ιδιωτικοποιήσεων που ξεκίνησε την δεκαετία του 1980 βασίσθηκε στα έωλα επιχειρήματα περί ιδιωτικής παροχής φθηνότερων και καλύτερων υπηρεσιών και προϊόντων. Το επιχείρημα αυτό διαψεύδουν πάμπολλες μελέτες που επίσης τονίζουν άλλες προβληματικές πλευρές της πολιτικής των ιδιωτικοποιήσεων (π.χ. βλάβη του δημόσιου συμφέροντος, δημιουργία μονοπωλίων, αρνητικές «εξωτερικότητες», απώλεια θέσεων εργασίας και οικονομιών κλίμακας). Χαρακτηριστικό παράδειγμα και μάλιστα στην «μητέρα των ιδιωτικοποιήσεων» αποτελεί η επανακρατικοποίηση της υποδομής μετά τα τραγικά ατυχήματα στους ιδιωτικοποιημένους πάλαι ποτέ άψογους αγγλικούς σιδηρόδρομους. Στο χώρο της ιδιωτικοποίησης της ενέργειας ανάλογο παράδειγμα είναι το σκάνδαλο της ΕΝΡΟΝ.

Πίσω από τα έωλα επιχειρήματα της, αυτή η «μόδα» των ιδιωτικοποιήσεων προσπαθεί να στηρίξει την κερδοφορία του ιδιωτικού κεφαλαίου με την παροχή προς εκμετάλλευση τομέων της οικονομίας που υπό δημόσιο ιδιοκτησία είχαν χαμηλότερες τιμές (για λόγους κοινωνικής πολιτικής) και καλύτερες μισθολογικές και εργασιακές συνθήκες. Συνεπώς έχουν σημαντικά περιθώρια αύξησης των τιμών, συμπίεσης των μισθών και εντατικοποίησης της εργασίας.

Στην Ελλάδα η «μόδα» αυτή ήρθε με σημαντική καθυστέρηση λόγω των εύλογων κοινωνικών αντιδράσεων. Εφαρμόσθηκε, είτε ευθέως είτε με κουτοπόνηρα τρικ (π.χ. μετοχοποιήσεις), την δεκαετία του 1990 από τις κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ και υπό τις ευλογίες της ΕΕ. Για να μπορέσει να προχωρήσει καταγγέλθηκαν κατά κόρον οι πελατειακές σχέσεις με ψευδεπώνυμους συνδικαλιστικούς μηχανισμούς και ακόμη και οι σχέσεις διαπλοκής με μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα που τα ίδια αυτά τα κόμματα είχαν δημιουργήσει.

Έτσι μεγάλες δημόσιες επιχειρήσεις – δημιουργημένες και πληρωμένες από το υστέρημα του ελληνικού λαού – πωλήθηκαν σε ιδιωτικά συμφέροντα έναντι πινακίου φακής (π.χ. ΟΤΕ). Η συνήθης μέθοδος – ευρέως χρησιμοποιημένη και στην Εσπερία – είναι η διάλυση και η απαξίωση μίας δημόσιας επιχείρησης έτσι ώστε να μπορεί να εκποιηθεί φθηνά και ανεμπόδιστα σε συνήθως «σημαδεμένα» επιχειρηματικά συμφέροντα.

Οι, υπό την αιγίδα του ήδη σημαδεμένου με σκάνδαλα ΤΑΙΠΕΔ, ιδιωτικοποιήσεις που προβλέπουν τα Μνημόνια είναι ακόμη περισσότερο προβληματικές. Πρόκειται για αυτό που ονομάζεται στη βιβλιογραφία «πωλήσεις πυρκαγιάς» (fire sales), δηλαδή εκποίηση όσο-όσο, χωρίς κανένα σχέδιο και μόνο για κοντόφθαλμους ταμειακούς λόγους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η πώληση του ΙΤΒ στην εταιρεία που το εκμίσθωνε με τίμημα πολύ μικρότερο από το μίσθωμα που κατέβαλε. Επιπλέον, το ασφυκτικό χρονικό περιθώριο και η δραματική συρρίκνωση (λόγω Μνημονίων) της ελληνικής οικονομίας υποτιμούν ακόμη περισσότερο την αξία των προς ιδιωτικοποίηση επιχειρήσεων με γνωστές αποτυχίες ολκής (π.χ. ΔΕΠΑ). Το εκβιαστικό προχώρημα τους εκτός από τις διαστάσεις σκανδάλου που εμπεριέχει θα στερήσει και βασικά παραγωγικά εργαλεία αναγκαία για την παραγωγική ανόρθωση της ελληνικής οικονομίας.