Να καταστρέψουμε την δημιουργική ασάφεια για να μπορέσουμε να αλλάξουμε τον κόσμο – ΠΡΙΝ 8-4-2023

Να καταστρέψουμε την δημιουργική ασάφεια για να μπορέσουμε να αλλάξουμε τον κόσμο

Σταύρος Μαυρουδέας

Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας

Πάντειο Πανεπιστήμιο

Σε πρόσφατο (πολυδιαφημισμένο από συστημικούς κύκλους) άρθρο του ο Γ.Βαρουφάκης, αναφερόμενος στις τρέχουσες τραπεζικές αναταράξεις, έριξε το υποτιθέμενα ριζοσπαστικό σύνθημα «να καταστρέψουμε τις τράπεζες». Βέβαια ο Γ.Βαρουφάκης δεν φημίζεται για την συνοχή των οικονομικών αναλύσεων του. Όπως έχει αυτο-χαρακτηρισθεί, είναι ένας δημιουργός παραμυθιών που υποκρίνεται τον οικονομολόγο. Το κείμενο του αυτό εμπίπτει πλήρως σ’ αυτό τον κανόνα.

Επιπλέον, ο Γ.Βαρουφάκης στην πολιτική του διαδρομή κυμαίνεται – πολλές φορές ταυτόχρονα – από ριζοσπαστικές (αλλά ποτέ πραγματικά αριστερές) απόψεις μέχρι εντελώς συντηρητικές. Πρόσφατα, για καθαρά εκλογικίστικους λόγους, επαγγέλεται μία αριστερή στροφή έχοντας βρει και πρόθυμους πολιτικά πειναλέοντες κομπάρσους σε αυτή τη νέα παράσταση του. Φυσικά, όπως και στις επιστημονικές αναλύσεις του, η «δημιουργική ασάφεια» (δηλαδή το συνώνυμο του καιροσκοπισμού και της αναξιοπιστίας) είναι το χαρακτηριστικό της υποτιθέμενης ριζοσπαστικής πολιτικής στροφής του.

Τι ακριβώς υποστηρίζει ο Γ.Βαρουφάκης με την «καταστροφή των τραπεζών»;

Είναι λίγο περίπλοκο (αλλά όχι δύσκολο) να εντοπισθεί η θεωρητική οπτική του. Παραμερίζοντας ψευδεπίγραφα φληναφήματα του ότι είναι ένας «ασταθής Μαρξιστής» (καθώς είναι πολύ ασταθής για να είναι Μαρξιστής), αποδεικνύεται για άλλη μιά φορά ένας επιπόλαιος Κεϋνσιανός. Μπολιάζει την οπτική αυτή με την επιπόλαια θεωρία της χρηματιστικοποίησης (δηλαδή ότι σήμερα υπάρχει ένας νέος καπιταλισμός με κυρίαρχους τους τραπεζίτες που εκμεταλλεύονται τοκογλυφικά τόσο τους εργάτες όσο και τους επιχειρηματίες). Στα ψήγματα ταξικής αναφοράς του, ο Γ.Βαρουφάκης υποστηρίζει ότι η τάξη των «πιστωτών και των τραπεζών» σφίγγει τη θηλιά στο λαιμό συνολικά της κοινωνίας.

Ακολούθως, αποδίδει τα σημερινά προβλήματα στην κρατική πολιτική που «δηλητηρίασε τα χρήματα της Δύσης» γιατί (α) δεν είχε ένα ενιαίο ονομαστικό επιτόκιο και (β) διασώζει τις τράπεζες (ενώ είναι κατασκευασμένες για να «μην είναι ασφαλείς», δηλαδή να χρεωκοπούν). Δεν χρειάζονται βαθειές πολιτικο-οικονομικές γνώσεις για να γνωρίζει κανείς ότι, σε επίπεδο οικονομικής πολιτικής, ποτέ δεν υπήρξε ένα ενιαίο ονομαστικό επιτόκιο αλλά τα κράτη ασκούν νομισματική πολιτική παρεμβαίνοντας στα επιτόκια. Στο επίπεδο της γενικής θεωρίας θα είχε ενδιαφέρον να διευκρίνιζε ο Γ.Βαρουφάκης πως διαμορφώνεται το επιτόκιο στον καπιταλισμό. Είναι εντελώς νομισματικό μέγεθος εξισώνοντας την προσφορά χρήματος με την ιδιόμορφη ζήτηση χρήματος του Κέυνς (που εξαρτάται από την ψυχολογικά προσδιορισμένη ζήτηση ρευστότητας); Είναι ένα φυσικό επιτόκιο όπως υποστηρίζουν οι Νεοκλασσικοί; Ή είναι η εξισορρόπηση μεταξύ της ζήτησης και της προσφοράς δανειακών χρηματικών κεφαλαίων που, όμως περιορίζεται από το ποσοστό κέρδους, όπως υποστηρίζει ο Μαρξισμός; Αλλά αυτά είναι ψιλά γράμματα για τον Γ.Βαρουφάκη.

Επίσης, την άποψη Βαρουφάκη να αφήνονται οι τράπεζες να χρεωκοπούν προβάλλουν και οι σκληρότερες Νεοφιλελεύθερες Χαγιεκιανές φωνές.

Ακολούθως, ο Γ.Βαρουφάκης επιδίδεται όπως συνήθως σε σχέδια επιστημονικής φαντασίας. Προτείνει το κλείσιμο των ιδιωτικών τραπεζών (;) και την δημιουργία (α) ψηφιακού νομίσματος από την Κεντρική Τράπεζα (προφανώς την ΕΚΤ καθώς η έξοδος από το ευρώ είναι καταστροφή και μόνο η ρεαλιστική ευρωπαϊκή ανυπακοή σώζει!!!) και (β) ψηφιακού πορτοφολιού βάση της τεχνολογίας blockchain (για να μην ξεχνιέται και η παλιότερη Βαρουφάκεια εμπλοκή με τον βρώμικο κόσμο των κρυπτονομισμάτων). Οι πολίτες θα κάνουν καταθέσεις αδάπανα εκεί και με πλήρη εγγύηση. Εάν θέλουν να έχουν αποδόσεις θα μπορούν – αναλαμβάνοντας τον κίνδυνο της χρεωκοπίας – να καταθέσουν σε επενδυτικές τράπεζες (;). Ένα τέτοιο τραπεζικό σύστημα είναι ικανό «να συμμορφωθεί με τους κανόνες μιας εύρυθμης αγοράς» (καθώς ο Βαρουφάκειος ριζοσπαστισμός μόνο μέχρι εκεί μπορεί να φθάσει).

Αγνοεί βέβαια ότι το χρηματοπιστωτικό σύστημα στον καπιταλισμό υπάρχει για να διοχετεύει κεφάλαια στους καπιταλιστές και όχι για να υπηρετεί τους μικρο-καταθέτες. Και ότι το χρηματικό κεφάλαιο δεν κάνει δωρεάν αυτή την διαμεσολάβηση.

Ακόμη και αν αναλάβει η Κεντρική Τράπεζα την συλλογή κεφαλαίων, και αυτή δεν το κάνει δωρεάν. Από που θα βγάζει κέρδη για να αγοράζει δημόσια αγαθά; Αν δίνει μικρότερο επιτόκιο και επιβάλει μεγαλύτερο εκδοτικό προνόμιο τότε θα εκμεταλλεύεται τους καταθέτες.

Ο φαιδρός καυγάς με τους πιο Νεοφιλελεύθερους κρυπτονομιστές περί «μεγάλου αδελφού» και η πρόταση για κληρωνόμενη επιτροπή νομισματικής εποπτείας είναι ανάξια σοβαρής συζήτησης.

Ο επίλογος του Βαρουφάκειου πονήματος είναι αποκαλυπτικός: εξομοιώνει τους ανθρακωρύχους με τους τραπεζίτες ως βλαβερούς δέκτες επιδοτήσεων από την κοινωνία. Εξαιρετική ταξική θεώρηση!!

Το ουσιαστικότερο όμως πρόβλημα αυτής της Βαρουφάκειας επιστημονικής φαντασίας είναι η άγνοια (;) της σχέσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος με την παραγωγή και την πραγματική συσσώρευση. Στη χρηματιστικοποιητική νεφελοκοκκυγία το επιτόκιο είναι καθαρή τοκογλυφία που καμιά σχέση δεν έχει με το ποσοστό κέρδους.

Αντιθέτως, ο Μαρξισμός δείχνει εύστοχα ότι το επιτόκιο είναι τμήμα της υπεραξίας που δημιουργείται από τους εργάτες, υπεξαιρείται από τους βιομηχανικούς καπιταλιστές και αναδιανέμεται μεταξύ των προηγούμενων και των χρηματικών καπιταλιστών. Οι σημερινές χρηματοπιστωτικές αναταράξεις οφείλονται στην αδυναμία αύξησης της κερδοφορίας που, με τη σειρά της, περιορίζει τα έσοδα του χρηματοπιστωτικού συστήματος και οδηγεί σε κατάρρευση την καπιταλιστική δομή χρεών και πλασματικού κεφαλαίου. Στο πρόβλημα αυτό ο καπιταλισμός απαντά με την στήριξη των σημαντικών κεφαλαίων και την αύξηση της εκμετάλλευσης της εργασίας.

Για τον κόσμο της εργασίας και την πραγματική Αριστερά αυτό είναι το βασικό μέτωπο και όχι η αναζήτηση ουτοπικών και ψευδεπίγραφων μεταρρυθμίσεων που μόνο σύγχυση και παραπλάνηση προκαλούν. Απέναντι στη «δημιουργική ασάφεια» των συνοδοιπόρων της αστικής πολιτικής το μεταβατικό πρόγραμμα της πραγματικής Αριστεράς δίνει σαφείς και επαρκείς απαντήσεις.